Middenpassage: drama's op zee

Opstand op een slavenhaler Klik terug naar het overzicht in 'Fantasie en Feiten'

StarOpstand op een slavenhaler. Er wordt geschoten en slaven springen in zee

De tocht over de oceaan staat bekend als de Middenpassage. Voor de aan boord opgesloten slaven was het een verschrikking. Heel veel mannen, vrouwen en kinderen gingen dood.

Slavin gebrandmerkt op het strandAls de slaven na een lange tocht door Afrika bij de kust aankwamen, werden ze daar vaak eerst opgesloten in een slavenfort, of op het strand in grote houten kooien. Daar moesten ze wachten totdat een slavenhaler (een slavenschip) arriveerde. Soms duurde dat weken.

Als de blanke slavenhandelaar de slaven had gekocht begon het brandmerken pijltje

Met een gloeiendheet ijzer werden de letters van het schip, of van de eigenaar, op de lichamen van de slaven gebrand.

Daarna werden de slaven in boomstam-kano's naar de wachtende slavenhaler overgevaren. Voor veel slaven was dat al een verschrikkelijke ervaring. Velen hadden nog nooit de zee gezien en in de branding schommelden de kleine kano's alle kanten op. In paniek vielen of sprongen slaven soms overboord.

Volgepropt

Aan boord van de slavenhaler wachtte nog veel meer ellende. Het slavenruim werd letterlijk volgepropt. De slaven hadden bijna geen ruimte om zich te bewegen. Kijk maar eens naar de tekening hieronder:

Zo werden de slaven vervoerd

StarHet met slaven volgestouwde ruim van een slavenhaler

Het is niet voor te stellen hoe die mensen daar moesten liggen. In Amerika hebben leerlingen van een school dat toch een keer geprobeerd. Ze zijn in een sporthal dicht tegen elkaar aan gaan liggen, net zoals op die tekening hierboven.

transparantGemiddeld duurde een overtocht 70 dagen. Sommige schepen lukte het om in 28 dagen de andere kant van de oceaan te bereiken. Maar als het tegenzat, dan duurde het veel langer, in een enkel geval zelfs meer dan 280 dagen.

Stormen op zee, gebrek aan eten en drinken en ziektes die aan boord uitbraken maakten de reis tot een ware hel.

Volgens sommige onderzoekers hebben aan boord van Nederlandse schepen tussen 1550 en 1850 meer dan 90.000 slaven de oversteek niet overleefd.

In een aantal gevallen pleegden de slaven zelfmoord, bijvoorbeeld door overboord te springen, zoals te zien in het filmpje hierboven.

Trouwens, ook voor de bemanning was deze reis beslist geen pretje. Ook de matrozen werden vaak ziek of kwamen om tijdens het zware en gevaarlijke scheepswerk.

Opstand

Slaaf in opstandVan de 1500 slavenreizen op Nederlandse schepen waren er ongeveer 300 waarop slaven in opstand zijn gekomen, net zoals in Slavenhaler gebeurt pijltje

Opstandelingen en andere 'brutale' slaven werden altijd zwaar gestraft, doodgeschoten, doodgeslagen of gewoon overboord gegooid. Om opstanden te voorkomen werden de slaven meestal in het ruim met voetboeien vastgeklonken.

In Slavenhaler komt ook zo'n opstand voor. Daarbij vielen ook veel doden, maar gelukkig niet zoveel als in 1751 aan boord van het slavenschip Middelburgs Welvaren.

Dubbele winst

In het begin van de Nederlandse slavenhandel (dat is de tijd waarin het boek Slavenhaler zich afspeelt) werden de slaven gewoon in het scheepsruim opgesloten, mannen en vrouwen apart.

Maar al heel gauw bedachten de schippers dat ze dat ruim twee keer zo groot konden maken door er verdiepingen in te laten timmeren. Niemand kon dan meer rechtovereind staan, alle slaven moesten liggen. Hierdoor konden de schepen ineens twee keer zoveel slaven meenemen (en dus konden de eigenaren twee keer zoveel aan zo'n reis verdienen!).

Herdenking

Op enkele plaatsen in de wereld wordt de verschrikking van de Middenpassage elk jaar herdacht. In Nederland is daar geen aparte ceremonie voor, maar gebeurt dat tijdens de jaarlijkse herdenkingen bij de Slavernij-monumenten in Amsterdam en in Middelburg.


Gele scheidingslijn

Meer weten?

Gele stip Wil je meer weten? Bestudeer zelf de bronnen (boeken en artikelen), die schrijver Rob Ruggenberg over dit onderwerp heeft gelezen.

MEER FEITEN :  Tyn en Obaa  |  Boesjes  |  Kasteel Elmina  |  Een 17de-eeuwse taalgids  |  Zwarten verkochten elkaar  |  De Driehoekshandel  |  Middenpassage  |  Nog altijd slavernij  |  Nederlands Brazilië  |  Menseneters  |  Palmares  |  Arme kinderen  |  Muziek en dans  |  Ziek na een muggenbeet  |  Mauritshuis  |  De bijbel  |  Het Slavenschip (gedicht)  |  Brief van een slavenkoopman

Gele scheidingslijn

Terug naar het feiten overzicht.