Slavenhandelaren blij met de bijbel
 "Als slaven en slavinnen mag je mensen kopen uit de omringende volken" (bijbeltekst)
Honderden jaren lang hebben slavenhandelaren en slavenhouders naar de bijbel gewezen en geroepen: 'Lees zelf maar. De bijbel zegt dat je in slaven mag handelen, en dat je ze hard mag laten werken.'
 Op een aantal plaatsen in de bijbel wordt slavernij inderdaad goedgekeurd. Dat begint al in het Oude Testament, in het boek Genesis, waar Noach zijn zoon Cham vervloekt. Noach veroordeelt Chams nakomelingen om eeuwig slaaf te zijn van de afstammelingen van zijn twee broers.
Verderop in de bijbel, in het boek Leviticus, staan de wetten en voorschriften die God op de berg Sinaï gaf aan Mozes.
In Leviticus hoofdstuk 25, de verzen 44 tot 46, staat letterlijk:
Als slaven en slavinnen mag je mensen kopen uit de omringende volken, of vreemdelingen die bij jullie wonen of de kinderen die zij in jullie land hebben gekregen. Die slaven en slavinnen zijn je eigendom, je kunt hen als erfelijk bezit aan je kinderen nalaten; zij zullen voor altijd als slaaf voor je blijven werken.
De dominee
 De gereformeerde dominee Godfried Udemans (foto  ) baseerde zich op bovenstaande bijbeltekst toen hij in 1638 aan alle schippers en kooplieden voorschreef hoe ze zich voortaan in hun handel en wandel netjes moesten gedragen. En Udemans ging nog een stapje verder:
"Ongelovigen en islamieten mogen als slaven gebruikt worden als ze in een rechtvaardige oorlog gevangen zijn, of als ze voor een eerlijke prijs zijn gekocht van hun ouders of andere rechtmatige eigenaren, zoals dat nu gebeurt in Afrika," schreef de dominee.
Je kunt die vreselijke tekst vinden in Udemans' boek 't Geestelyck Roer van 't Coopmans Schip, dat in Slavenhaler een kleine rol speelt.
Opvallend is de term "rechtvaardige oorlog", die Udemans gebruikt. Die term leent hij van de beroemde jurist (rechtsgeleerde) Hugo de Groot. Dertien jaar eerder, in 1625, schrijft Hugo de Groot in zijn boek Over het recht van oorlog en vrede, dat Afrikanen slaven aan Europeanen mogen verkopen, als zij die "slaven hebben buitgemaakt tijdens een rechtvaardige oorlog".
Afranselen mag wel
In een ander stukje van de bijbel, in het boek Exodus (hoofdstuk 21, vers 20-21), staat dat iemand die zijn slaaf doodslaat straf verdient.
 Maar als die afgeranselde slaaf nog twee dagen blijft leven en dan pas sterft, dan hoeft die eigenaar niét gestraft te worden. Dan is het verlies van die slaaf (die geld waard is) voor hem al straf genoeg. Aldus die bijbeltekst.
In Slavenhaler zegt graaf Johan Maurits van Nassau (die de gouverneur was in Nederlands Brazilië) dat hij de slavenhouders heeft verboden om hun slaven dood te slaan. Gewoon slaan mocht wel.
Dat had Maurits dus niet zelf verzonnen, dat had hij in de bijbel gelezen!
Je kunt wel begrijpen tot welke ellende zo'n bijbeltekst heeft geleid. Deze slaaf (foto ) heeft zweepslagen op zijn rug gehad.
De man die sloeg, kon zeggen dat hij de bijbel goed had gelezen, want hij had de slaaf niet doodgeslagen...
Tegenstanders
Natuurlijk waren er ook tegenstanders van slavernij, maar zij waren ver in de minderheid. In 1615 noemde de Amsterdamse toneelschrijver Bredero de slavernij "onmenselijk en goddeloos". De Middelburgse zeeman en handelaar Dierick Ruiters klaagde in 1623 in zijn boek Toortse der Zee-vaart over die verschrikkelijke gewoonte in Afrika en Brazilië om geld te verdienen met het kopen en verkopen van mensen.
En de Middelburgse dominee Bernardus Smytegelt (1665-1739) was ook een fel tegenstander van de slavernij. Hij vond het mensendiefstal, en dus in strijd met het achtste gebod: Gij zult niet stelen.
Zijn opvattingen maakten hem niet geliefd bij de kooplieden in Middelburg, het centrum van de Nederlandse slavenhandel in de 17de en 18de eeuw. Op een donkere avond werd er zelfs een aanslag op de dominee gepleegd, die hij op wonderbaarlijke wijze overleefde.
Veel invloed had dominee Smytegelt niet. De hoge heren luisterden niet naar hem.
Want met slavernij kon je veel geld verdienen. En geld, dat ging boven alles.
Meer weten?
 Wil je meer weten? Bestudeer zelf de bronnen (boeken en artikelen), die schrijver Rob Ruggenberg over dit onderwerp heeft gelezen.
|